نهادها در هر جامعه بسیار ظریف، آرام و نامحسوس جامعه را شکل داده و به جهتی خاص سوق می دهند کمتر چشم تیزبینی پیدا می شود که بتواند نهادها را آنگونه که هستند بشناسد و تحلیل کند. وقایعی اتفاق افتاده که نشان می دهد که تمام آنچه در محیط وجود دارند با ما سخن می گویند و به گونه ای نامحسوس ما را شکل می دهند. مثلا نحوه لباس پوشیدن شما رفتار شما را متاثر خواهد کرد، نگاه کردن به شی ء یا تصویری خاص گرایش خاص در قطب شما تکرار می کند. اصلاح صورت به شیوه ای خاص، توقع جامعه را نسبت به حرکات شما متغییر خواهد کرد، مطالعه یک کتاب، یا گوش دادن به یک سخنرانی مبانی ذهنی شما را صیقل می دهد و هزاران امر کوچک و بزرگ دیگر تا آنجا که می توان گفت: هیچ چیز در محیط بی مفهوم نیست و مفهوم آن چیزی است که ما را حتما متاثر خواهد ساخت.

هر فرد روزانه دهها هزار مفهوم ناخودآگاه از محیط دریافت می کند تکرار این محرکها در عمل انسان متبلور شده کم کم به جهتی خاص سوق داده می شود. این قدرت محیط تا جایی است که مولای متقیان حضرت علی (علیه السلام) در کتاب ارزشمند نهج البلاغه یادآور همین امر شده و شبیه شدن به قومی را سبب پیوستن به آن قوم می دانند.«شبیه سازی» یکی از کلیدهای ارزشمند در طراحی و مهندسی اجتماع است به گونه ای که اگر محرک های محیطی را به گونه ای خاص طراحی کنیم بر اساس تداعی محیط در ضمیرناخودآگاه فرد، فرد به طور نامحسوس به سوی تغییر بر اساس محیط گام برمی دارد.

یکی از مسایل مهم این است که پافشاری به صورت علنی و محسوس بر ارزشی خاص و ایجاد اجبار صریح یا ضمنی اجتماعی با وضع بعضی محرومیت ها برای رعایت ارزش ها هر چند می تواند به عنوان آخرین و بدترین دارو مورد استفاده قرار گیرد (چیزی که امروزه برای ساختن جامعه اسلامی از آن استفاده می شود) اما بهترین دارو برای رفع مشکلات و معضلات هدف قراردادن ضمیرناخودآگاه فرد است.

طراحی هوشمندانه نهادها بر اساس جهان بینی اسلامی فرد را ناخودآگاه به سوی حفظ ارزش ها می کشاند ولی هدف قراردادن ضمیر خودآگاه آن هم به صورت ایجاد اجبار نه تنها تاثیر چندانی ندارد بلکه باعث می شود تا خصوصیت روانی خاص و پیشگیرانه انسان (لجبازی) را فعال کند و به عدم تحقق خواسته منجر شود (چیزی که کمتر در طراحی جامعه اسلامی مورد توجه قرار گرفته است).

(در صورت ظهور منجی آخر الزمان آنچه باعث موفقیت در طراحی جامعه معنوی می شود، حل شدن دین در پیکره جامعه توسط نهادسازی بر اساس ضمیر ناخودآگاه است. شاید یکی از علوم عجیب شناخت تاثیرات ضمیر ناخودآگاه بر انسان و به نوعی حکومت ضمیر ناخودآگاه بر فرد از طریق دریافت محرک های محیطی است.)

اگر بتوانیم ارزش های معنوی را در محیط حل کنیم که به آن اصطلاحا نهادسازی معنوی[1] می گویند با کمترین زحمتی هزاران پیام نامحسوس را به ضمیر ناخودآگاه فرد ارسال خواهیم کرد که ضمیر ناخودآگاه بر اساس «شبیه سازی» صورت گرفته، رفتاری منطبق با محیط در فرد ایجاد می کند.

دوران طراحی مستقیم برای شکل دهی جامعه به سر رسیده و طراحی مستقیم که پیش پا افتاده و مظنون است باید جای خود را به طراحی هوشمندانه و نامحسوس بدهد. البته طراحی غیرمستقیم برعکس طراحی های مستقیم که ناشی از ناتوانی و عدم مهارت در رسیدن به اهداف است بسیار انرژی بر، نیازمند تفکر عمیق، هوش وظرافت خاصی است ولی نتیجه اش بسیار مطلوب و رضایتبخش است.